B@rt

‘Grief is just love with no place to go’

Het was een koude, druilerige decemberavond. De Rouwen en Vierenkas draaide net een paar dagen op volle toeren. Een uitgaansavond realiseerde ik me, toen de avond zijn intrede maakte en ik uitbundige geluiden begon te horen. Geluiden van gezelligheid die de kas in sijpelde bij het opengaan van de deur. De kas staat beschut achter de Onze Lieve Vrouwetoren, op loopafstand van kroegen en restaurantjes, midden in het centrum van Amersfoort.

Het deed me denken aan hoe mooi symbolisch dit eigenlijk is. Een fysieke plek voor rouw, midden in de stad, midden in het dagelijkse leven, midden in de hectiek van alledag.

Je bezocht de kas alleen, bij toeval vertelde je later. Je was een biertje gaan drinken met vrienden in de stad en je was tegen de kas aangelopen. Een jonge man. Ik begroette je om je te laten merken dat ik je zie en dat je welkom bent op deze plek. Onbewust en op gevoel ‘koos’ ik ervoor om je even te laten zijn in de kas.

Je was stil en kwam al lopend terecht bij een groepje mensen die met zijn vieren de kas bezochten. Ik schatte ze van dezelfde leeftijd en ze maakte luchtig contact met je. Van een afstandje observeerde ik dit. Op het moment dat ik de emoties voelde opkomen ben ik naast je gaan staan, zonder iets te zeggen. De man in het groepje vroeg aan je wie je verloren bent.

Terughoudend en voorzichtig begon je over haar te vertellen: over een lange 7 jaar durende strijd; een ziekteproces en dat ze er 2 weken geleden geen zin meer in had. De moeder van een goede vriend. Dikke tranen, ik voelde een groot verdriet. Ik pakte de doos tissues die het dichtst bij stonden en hield de doos voor je zodat je een tissue kon pakken.
Je kreeg woordelijk steun van het groepje mensen dat zich om jou bekommerde. Je leek de tranen lastig te vinden, onverwacht. Zonder dat je de woorden daadwerkelijk uitsprak kreeg ik het gevoel dat je iets van dit verdriet, deze rouw vond. Weerstand tegen de tranen omdat deze tranen niet de bedoeling waren? Je was een biertje gaan drinken met vrienden, iets gezelligs waarbij verdriet en rouw ongepast zijn? Of omdat de persoon die je verloren bent geen familie van je was?

Ik gaf aan dat het moedig van je is om daar op dat moment te zijn omdat het verlies zo ongelooflijk vers is. Ik probeerde je ervan te verzekeren dat deze reactie er echt mag zijn, dat hier niks mis mee is.

Het bleef een druilerige decemberavond maar net wat minder koud. Je praatte nog wat met dit groepje onbekende mensen die ineens geen vreemden meer leken te zijn. De gemene deler te midden van deze mensen: rouw, zorgde voor verbinding. Verbinding tussen mensen die getroffen zijn door dit kille, onvermijdelijke lot. Met een eigen verhaal, een eigen verlies en door het delen van dit verdriet ontstond er warmte. Ik wil graag geloven dat deze warmte de overgebleven liefde was.

‘Grief is just love with no place to go’ – Jamie Anderson

Rouw om wat nooit meer gaat zijn.

Vorige maand overleed er een familielid, als ik kijk naar het familiesysteem dan is dit één van de personen die bij je geboorte al een belangrijke rol heeft, door de titel die ze dragen. Ik weet als geen ander dat familiebanden ingewikkeld kunnen zijn en dat dit niet vanzelfsprekend is. Over het algemeen heb je een band met deze persoon. Ik had deze band niet meer.

En toch was er rouw.. In eerste instantie besefte ik me dit niet omdat het geen ”slap in the face” rouw was. Het was een om-het-hoekje spieken rouw. Ik merkte het ook in mijn omgeving: het ongemak op een ”bandloos” overlijden. Want waar heb je dan last van? Wat verlies je precies? Kort na het bericht van het overlijden kon ik het alleen omschrijven als dat ik me vreemd voelde.

Er begon een foto door mijn hoofd te spoken. Een opgeborgen foto die ik al jaren niet heb gezien, maar nu leek het alsof ik de foto recent zelf maakte, zo levendig was het beeld. Het liet me niet los en zo besloot ik de foto op te zoeken. Er waren verschillen in hoe ik me de foto herinnerde, maar de grote lijnen waren hetzelfde: ik was klein, ongeveer een jaar oud en er was duidelijk een band te zien. Ruim 30 jaar later, nadat de foto gemaakt werd, zie ik hechting. Er was liefde te zien..

Dit knalde door elke vezel in mijn lichaam. Ik voelde hoe er ergens in mij een sprankje hoop leefde dat ik op een dag gebeld zou worden en dat alles anders zou zijn. Dat ik de liefde die meekomt met de genen zou horen in een warme stem. Voelen dat ik gemist werd. Niet meer hoeven opboksen tegen de muur van kilte en hardheid want dat zou gewoon verdwenen zijn.

Met het overlijden stierf de hoop op het terugkrijgen van de band, hoe die ooit was, hoe lang geleden ook, hoe kort de band er ook was, het was er wel en dit zal nooit meer terugkomen, er is echt geen kans meer.

Dus er is rouw om wat nooit meer zal zijn, rouw om de mogelijkheid dat het ooit anders kan worden. Rouw in het accepteren dat ik het nooit helemaal zal begrijpen en dat er vragen onbeantwoord zullen blijven, maar bovenal rouw omdat we beide iets anders verdienden.

”Heb je het al een plekje kunnen geven? Je moet het verwerken.”

Kut quotes.. ik pak de koe maar gewoon bij de horens want er zijn er een paar die scherp binnen komen. Wij mensen willen graag helpen, iets ”beter” maken en oplossen. Laten we eerlijk zijn: pijn en verdriet zijn in deze maatschappij ongemakkelijk. Ook ik weet hoe moeilijk het is om de juiste woorden te vinden voor mensen in rouw, ook ik maakte me schuldig aan goed bedoelde woorden waarvan ik nu zou willen dat ik ze terug kon nemen. Tot ik zelf diepe rouw ervoer, was ik me niet bewust van bepaalde zinnen: “Heb je het al een plekje kunnen geven?” “Je moet het verwerken”.

Vooral het ”moeten verwerken” wekt de indruk dat je het achter je kan laten. Alsof rouw een toets is; je leert de stof, maakt de toets, krijgt een voldoende en dan is het klaar, weer door met het leven.
Zo werkt het niet.

Rouw verandert je: de kijk op de wereld, misschien de manier waarop je naar jezelf kijkt. Waar rouw in eerste plaats alles consumerend is: het is de wereld geworden. Zal het leven daar omheen na verloop van tijd weer groter worden. Maar de rouw, het verlies van iets of iemand blijft, als een wond die langzaam heelt maar waarvan er altijd een litteken zichtbaar blijft.

Je hoeft het niet te vergeten, je hoeft het niet achter je te laten en het te verwerken, je mag het meenemen de rest van je leven. Het mag onderdeel zijn van wie je bent.

Als er geen woorden te vinden zijn voor iemand in rouw, voel geen druk om wat te zeggen, wees er in stilte, dat de persoon in rouw er kan zijn met alles wat er op dat moment is. Iets wat alle vrijwilligers in de kas met liefde willen uitdragen.

September: een ode aan mijn rouw een ode aan schrijven, over rouwen en vieren.

Schrijven was als kind al een uitlaatklep. Papier oordeelt niet, papier heeft geen mening en geeft troost. Op papier kan je kwijt wat je soms niet hardop durft te zeggen.

Ik gebruikte woorden om gesproken zinnen vast te leggen, om interactie als een soort filmpje af te kunnen spelen in mijn hoofd als ik het zou teruglezen, om hele mooie, verbazingwekkende momenten waar ik geen foto van kon nemen, te vangen. Maar ook om lastige, verdrietige momenten een plek te geven.
Om haar in woorden even los te kunnen laten, om zelf op te laden zodat ik haar later weer volledig vast kon pakken.

Onbewust gebruikte ik woorden om haar levendigheid vast te houden, zodat ik dat nooit meer kwijt zou raken.

11 maanden geleden liet ze het leven los, dus ik schreef.

Ik schreef als nooit tevoren, ik schreef om alle emoties en gevoelens de ruimte te geven, om ze allemaal te zien en te horen. Ik schreef om mijn hoofd het gevoel van grip terug te geven, om mijn lijf een vorm van veiligheid te bieden en om mijn hart te laten schreeuwen.

Ik verzamelde woorden op verschillende plekken: op kladjes in huis, in mijn notes app op mijn telefoon en ik legde een notitieboekje op mijn nachtkastje. Houvast kreeg ik door een invulboek met gerichte vragen die ik kon beantwoorden. Toen de woorden dreigde op te raken maar er veel emoties bleven, volgde ik een mini-schrijfcursus om deze rouw te onderzoeken. Ik zocht in mij taal om te zeggen wat anders onverwoordbaar bleef. In die rouw vond ik liefde en dankbaarheid.
Er kwam een notitieboek over rouw om grotere stukken tekst in kwijt te kunnen en zelfs op mijn huid in de vorm van een tatoeage.

Nu in deze laatste paar dagen van september, ”die” 12e maand, wilde ik schrijven over de dankbaarheid, maar ik leg mijn hart een onmogelijke taak op. Ik worstel met de andere kant van rouw.

Dus ik schrijf om je te zeggen dat ik je ontiegelijk mis, dat er nog veel te veel liefde over is. Dat ik dankbaar ben dat ik nooit meer terug zal gaan naar de persoon wie ik was voor jou, maar dat ik heimwee heb naar wie ik was door jou.

Dus ik schrijf, zodat je blijft, een beetje dichter bij mij.

Als vrijwilliger aan de slag

De Rouwen en Vierenkas kwam via social media op mijn pad in een tijd waarin ik houvast zocht na het verlies van een dierbaar persoon. Verlieservaringen waren niet nieuw voor me, diepe rouw die dwingt om hier goed voor te zorgen, echter wel. Onrust omdat ik constant het idee had dat ik iets anders moest doen.

Het niet kunnen ”zijn” met dit gevoel zorgde ervoor dat ik meerdere keren hardop heb uitgesproken dat ik iets nuttigs wilde doen met dit kl*te gevoel. Alsof het universum luisterde was daar ineens de Rouwen en Vierenkas in Amersfoort. Voordat ik er erg in had verstuurde ik het aanmeldformulier.

Onzekerheid sloeg toe, kon ik dit wel? Mensen ondersteunen in hun rouw, mensen ondersteunen in het vieren terwijl ik zelf met momenten vond dat er niks te vieren valt, wat moet je doen?

De vrijwilligersbijeenkomst en daarbij de personen achter de kas ontmoeten zorgde voor vertrouwen en ik waagde de sprong in het diepe. De dagen in de kas waren indrukwekkend, prachtig, ontroerend en warm: de vele bezoekers, de ontmoetingen zonder woorden, de verhalen en het vertrouwen.

Ik leerde een belangrijke les door de kas: je moet niks doen, je hoeft er echt alleen maar te zijn.